Mei 1911, het Groninger vliegtuig; “Helpman.1.”, is klaar om het luchtruim in te gaan en staat tentoongesteld voor publiek in rijwielfabriek Fongers te Groningen. Sinds begin 1911 hebben Hubert Hagens en Emile de Schepper jr. gewerkt aan één van de eerste vliegtuigen in Nederland. Naast de Helpman 1 zijn er nog meer Groninger vliegtuigen gebouwd, zoals de Veendam 1, van Willem Reinders en de Goupy-tweedekker, van Sieb Koning. Er zijn veel artikelen en foto’s verschenen rondom de Groninger luchtvaart. Om recht te doen aan de pioniers uit die tijd, kun je via de linken onder dit artikel uitgebreidere informatie lezen, wat zeer de moeite waard is. De Helpman 1 zal worden herbouwd o.a. als 1:1 replica, om de Groninger luchtvaartgeschiedenis te doen herleven, het verhaal te vertellen en de pioniersgeest van toen te ervaren. Hoe?, wat? en waarom? kun je verder lezen op onze webpagina; organisatie.

Wist je dat oud-Groninger en wereldbekende natuurkundige Daniel Bernoulli een basis heeft gelegd voor de luchtvaart?
Bernoulli, geboren in Groningen op 8 februari o.s. 29 januari 1700, heeft met een natuurkundige wet inzichtelijk gemaakt hoe een vleugel lift kan creëren, nl. de wet van Bernoulli. Deze wet beschrijft het venturi-effect, wat vandaag de dag is terug te vinden binnen de luchtvaarttechniek als liftformule om de liftkracht van een vliegtuigvleugel te berekenen en vlieggedrag te bepalen.

De Helpman 1 tentoongesteld in rijwielfabriek Fongers Groningen. (bron: Historisch.Zijen.nu)

Emile de Schepper, zoon van Groninger biljart fabrikant De Schepper (tegenwoordig o.n.v. Bierling-De Schepper B.V.), raakt gefascineerd tijdens de vliegweek in 1910 te Helpman, toen nog dorp, tegenwoordig een wijk in Groningen. De vliegweek vond plaats op een grasland, de plek waar nu tennisbanen zijn gesitueerd aan de Savornin Lohmanlaan te Groningen. Emile ziet o.a. aviateur Jan Olieslagers een demonstratievlucht uitvoeren. Naast Olieslagers was ook de Belgische Hélène Dutrieu aanwezig, zij was één van de eerste vrouwelijke aviateurs uit die tijd.

Emile overtuigde zijn vader met zijn ideeën om een vliegtuig te construeren en mocht de bekwame vakmensen uit de biljartfabriek en de aanwezige machinerie inzetten voor de bouw van het vliegtuig, dat later tot de Helpman 1 is gedoopt. Officieel is het registratienummer Helpman.1.  .
De Schepper was niet ervaren in het bouwen van een vliegtuig, maar dat heeft hem er niet van weerhouden om toch van start te gaan met de bouw. In vliegtuigmonteur Hubert Hagens vindt hij zijn compagnon, waar hij samen het vliegtuig mee ontwerpt en bouwt. Hagens werkte als monteur samen met aviateur Jan Olieslagers en als motorconstructeur bij Anzani, een Italiaans/ Franse vliegtuigmotor fabrikant.

De Helpman 1 lijkt veel op de Belriót een-dekker, wat niet helemaal toevallig is, omdat Hagens ook betrokken was bij dit vliegtuig vanuit de motorbouw. Voor de aandrijving van de Helpman 1 ontwerpt en bouwt Hubert Hagens zelf een 5-cilinder motor bij fabrikant Anzani. Technische gegevens van o.a. de Helpman 1 en gerelateerde vliegtuigen uit die tijd kun je hier vinden.

(onder) de Helpman 1 uit 1911 vs (boven) Bleriót uit 1909. Het framewerk van beide toestellen hebben dezelfde basis. (bron: B. Nijkeuter, Stichting Vliegende Helpman)

De Helpman 1 crasht 25 september 1911 op de drafbaan in Wassenaar en is daardoor onherstelbaar beschadigt. Aviateur Adriaan Mulder hersteld van deze zware crash. Echter, de herbouw van de Helpman 1 blijft uit. De toekomstplannen voor een vliegtuigindustrie in Groningen komen ook niet tot uiting. Groninger industrieel W.A. Scholten ziet een investering hierin niet als zinvol, Nederland zou volgens hem te klein zijn voor een dergelijke industrie.

De Helpman 1 in vlucht boven de drafbaan in Wassenaar. (bron: Historisch.Zijen.nu)

Dat Groningen een rijke luchtvaart geschiedenis heeft wordt duidelijk door vele artikelen, foto’s, boeken en websites. De journalisten en brononderzoekers van toen en nu hebben knap werk verricht met het uitzoeken en beschrijven van al deze informatie. Om deze mensen recht aan te doen verwijzen we je graag hieronder naar de meest prominente bronnen waaruit ook de Stichting Vliegende Helpman put. Waarbij we één bron in het bijzonder willen benoemen, namelijk het verhaal rondom het vliegveld Ubbena Zeijen.
Rolf Tjassens heeft op zijn website het verhaal van het vliegveld en al zijn vliegtuigen en personage, waaronder de Helpman 1, zeer uitgebreid uiteengezet. Hij heeft ons geholpen met het maken van deze website en hij voerde met ons discussie over de technische kanten van de Helpman 1. Rolf overleed op middelbare leeftijd op 30 mei 2022. We zijn hem zeer erkentelijk, onze “wingman”.

De Helpman 1 zal worden herbouwd als replica, om de Groninger luchtvaartgeschiedenis te doen herleven, het verhaal te vertellen en de pioniersgeest van toen te ervaren. Hoe?, wat? en waarom? kun je verder lezen op onze webpagina; organisatie. Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten rondom de bouw? Kijk dan eens in onze blogs. Wil je ons helpen als vrijwilliger of supporter, leuk! Aanmelden kan via het contactformulier.

Van de andere vliegtuigen is, voor zo ver bij ons bekend, weinig technische informatie beschikbaar. Hierom is de haalbaarheid om een replica van deze toestellen te bouwen behoorlijk afgenomen. Ook zijn er, voor zo ver bij ons bekend, geen vliegtuigonderdelen bewaard gebleven van de Groninger vliegtuigen, behalve een propeller van de Helpman 1. Deze is in het bezit van de kleinzoon van Emile de Schepper jr., nl. Emile Koopmans.

Mocht je nog informatie of (beeld-)materialen in het bezit hebben, dan hopen wij van harte dat je dat wilt delen door contact met ons op te nemen.

Wil je meer weten over de Groninger luchtvaartgeschiedenis? Klik dan hieronder op één van de onderstaande links naar de uitgebreide websites.

• Vliegveld Ubbena Zeijen, Rolf Tjassens
• Dutch Avia, Theo Wesselink en Thijs Postema
• De geschiedenis van de Groninger luchtvaart, Reinder Smith -RTV Noord
• Beeldbank Groningen
• Boek over Groninger aviateur Sieb Koning, Sikko Hoekzema

We hebben ons best gedaan om zo zorgvuldig mogelijk de bronnen en auters te melden opdat hen het recht van aandacht toekomt. Mochten er hiaten zijn of onjuistheden, dan help je ons dit op te lossen door contact met ons op te nemen.

Gevleugelde groet namens,

Stichting Vliegende Helpman